Εάν είστε εξοικειωμένοι με την πρώιμη αρχαία Ελληνική λογοτεχνία, υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να έχετε ακούσει κάποια στιγμή ότι ορισμένοι αρχαίοι συγγραφείς θεώρησαν ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ανήκουν σε κάτι που ονομάζεται «Επικός Κύκλος».
Αυτός ο όρος αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ομάδα οκτώ επικών ποιημάτων σε δακτυλικό εξάμετρο στίχο που προήλθε από την προφορική παράδοση κατά την Ελληνική Αρχαϊκή Περίοδο (διάρκεσε περίπου 800 – περ. 490 π.Χ.) και που όλα αφηγούνται ιστορίες για τον Τρωικό πόλεμο και τους θνητούς ήρωες που λέγεται ότι πολέμησαν σε αυτό.
Τα ποιήματα που περιλαμβάνονται στον Επικό Κύκλο είναι, με αφηγηματική σειρά των γεγονότων που περιγράφουν:
η Κύπρια,
η Ιλιάδα,
η Αιθιόπη,
η Μικρή Ιλιάδα,
η Ιλίου Πέρσις ή Άσκηση του Ιλίου,
οι Νόστοι ή Επιστροφές,
η Οδύσσεια, και
η Τηλεγόνεια.
Δυστυχώς, από αυτά τα ποιήματα, μόνο η Ιλιάδα και η Οδύσσεια έχουν διασωθεί μέχρι τις μέρες μας ολοκληρωμένες. Μόνο μερικά μικροσκοπικά αποσπάσματα από τα άλλα έπη, που διατηρήθηκαν μέσω παραπομπών από μεταγενέστερους συγγραφείς, και πεζογραφικές περιλήψεις του περιεχομένου τους έχουν απομείνει.
Η Spencer McDaniel στην πραγματεία της στον ιστότοπο Tales of Times Forgotten είναι απόλυτα κατατοπιστική για το ποια ήταν, ποιοι τα έγραψαν, τι διασώθηκε και τι πρέπει να γνωρίζουμε
Δυστυχώς, υπάρχουν ελάχιστες εξηγήσεις για τον Επικό Κύκλο για ένα ευρύ κοινό και η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που υπάρχουν είναι παραπλανητικές και γραμμένες από μη κλασικούς. Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι άνθρωποι που δεν είναι ειδικοί στα κλασικά δεν γνωρίζουν ότι υπήρχε και οι περισσότεροι από αυτούς που γνωρίζουν έχουν κάποιες σοβαρές παρεξηγήσεις σχετικά με το τι ήταν.
Γι’ αυτό, σε αυτήν την ανάρτηση, θα συζητήσω τι ήταν ο Επικός Κύκλος και – εξίσου σημαντικό – τι δεν ήταν. Για τους σκοπούς αυτής της ανάρτησης, θα υποθέσω ότι οι αναγνώστες μου έχουν κάποιες βασικές γνώσεις για τους ελληνικούς μύθους του Τρωικού Πολέμου και τουλάχιστον μια αόριστη επίγνωση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, αλλά δεν θα υποθέσω ότι έχουν κάποια εξοικείωση με την ελληνική λογοτεχνία, φιλολογία ή ιστορία πέρα από αυτό.
Παραπλανητικές δημοφιλείς περιγραφές του λεγόμενου «Επικού Κύκλου»
Ας ξεκινήσουμε μιλώντας για το πώς οι πιο δημοφιλείς εξηγήσεις αυτού του θέματος είναι παραπλανητικές. Για παράδειγμα, ένας συγγραφέας που γράφει με το ψευδώνυμο Jacopo della Quercia περιγράφει τον Επικό Κύκλο ως εξής σε ένα άρθρο με τίτλο «7 βιβλία που χάσαμε στην ιστορία που θα άλλαζε τον κόσμο» που δημοσιεύτηκε στον αμερικανικό ιστότοπο Cracked στις 12 Ιανουαρίου 2010:
«[Ο Επικός Κύκλος είναι] το υπόλοιπο επικό έπος της Τροίας στο οποίο η Ιλιάδα και η Οδύσσεια βρίσκονται μεταξύ τους. Αποδεικνύεται ότι ολόκληρη η ιστορία της πτώσης της Τροίας και το ταξίδι του Οδυσσέα στο σπίτι κάλυψε συνολικά οκτώ βιβλία και ο Έλληνας ποιητής Όμηρος έγραψε μόνο δύο από αυτά.
Οι υπόλοιποι έξι ολοκλήρωσαν όλες τις τρύπες στην πλοκή του, όπως ο θάνατος του Αχιλλέα, η έκταση της κακοδαιμονίας του Πάρη, ο Δούρειος Ίππος και το μαγευτικό συμπέρασμα της τεράστιας ιστορίας. *SPOILERS* Ο Οδυσσέας πεθαίνει στο τέλος! *ΤΕΛΟΣ SPOILERS*”
Αυτό το άρθρο είναι από πάνω από δέκα χρόνια πριν, αλλά η εντύπωση που δίνει για τον «Επικό Κύκλο» εξακολουθεί να υπάρχει. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, στις 30 Ιανουαρίου 2023, ένας ανώνυμος Redditor έκανε την ερώτηση στο r/AskHistorians «Ποιο χαμένο λογοτεχνικό έργο έχει δελεάσει τους ιστορικούς με τα σωζόμενα αποσπάσματα του;» Ένας άλλος ανώνυμος Redditor δίνει μια απάντηση που ξεκινά ως εξής:
«Αυτό που μερικοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν είναι ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια δεν είναι παρά δύο έπη σε έναν εκτεταμένο επικό κύκλο που περιγράφει τα πάντα, από την αρχή του πολέμου έως την επιστροφή του καθενός στο σπίτι, με χιλιάδες παράπλευρες πλοκές, προβολείς χαρακτήρων και αφηγήσεις απλωμένα. κατά τη διάρκεια δύο και πλέον δεκαετιών».
«Γιατί λοιπόν, οι άνθρωποι γνωρίζουν μόνο την Ιλιάδα και την Οδύσσεια;» «Επειδή είναι τα μόνα δύο που διασώθηκαν».
Αυτές οι περιγραφές είναι παραπλανητικές με δύο τρόπους. Το πρώτο είναι ότι κάνουν τον Epic Cycle να ακούγεται σχεδόν σαν κάποιο είδος αρχαιοελληνικού ισοδύναμου του Marvel Cinematic Universe (MCU), δίνοντας στους αναγνώστες την εντύπωση ότι αρχικά συντέθηκαν όλα μαζί ως σκόπιμη σειρά που προοριζόταν να πει μια συνεκτική, ενοποιημένη αφήγηση. κατά τη διάρκεια πολλών δόσεων.
Ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο αυτές οι περιγραφές είναι παραπλανητικές είναι ότι το κάνουν να ακούγεται ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια είναι μόνο καλύτερα γνωστά από τα άλλα ποιήματα του κύκλου σήμερα, επειδή είναι αυτά που επιβίωσαν μέσω τυχαίας τύχης.
Όπως θα δούμε, η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.
Ιστορικό: τι γνωρίζουν οι μελετητές για την προέλευση των ποιημάτων του Επικού Κύκλου
Τώρα που οι αναγνώστες μου έχουν επίγνωση των λανθασμένων αντιλήψεων που κυκλοφορούν, ας μιλήσουμε για την πραγματική ιστορία, όσο καλύτερα μπορούν οι μελετητές να την ανασυνθέσουν. Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια αποδίδονται παραδοσιακά σε έναν ποιητή που ονομάζεται «Όμηρος». Οι σύγχρονοι μελετητές που μελετούν την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, ωστόσο, βασικά συμφωνούν ότι ο «Όμηρος» είναι μια μυθική φιγούρα, όχι ένα πραγματικό πρόσωπο που πραγματικά έζησε και ανέπνεε.
Όλα τα ποιήματα που αποδίδονται στον Επικό Κύκλο, συμπεριλαμβανομένης της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, ήταν (ή είναι) προϊόντα μιας μακράς παράδοσης της προφορικής ποίησης. Κατά την Ελληνική Αρχαϊκή Περίοδο, υπήρχαν ποιητές γνωστοί ως ἀοιδοί (αοίδοι) (ενικός αριθμός: ἀοιδός [ aoidós ]) που ερμήνευαν προφορικά επικά ποιήματα σε δακτυλικό εξάμετρο στίχο σε διάφορες περιστάσεις, όπως σε δημόσιους διαγωνισμούς και φεστιβάλ και σε σπίτια και δικαστήρια πλουσίων.
Η λέξη aoidos κυριολεκτικά σημαίνει «τραγουδιστής» ή «βάρδος», αλλά αυτή η ένδειξη είναι κάπως παραπλανητική. Σε αντίθεση με τους μελικούς ποιητές όπως η Σαπφώ, οι aoidoi πιθανότατα δεν τραγουδούσαν κυριολεκτικά τα ποιήματά τους. Αντίθετα, πιθανότατα μιλούσαν απλώς ρυθμικά ενώ έπαιζαν, με τις φωνές τους να ανεβοκατεβαίνουν σύμφωνα με τον φυσικό τόνο της ελληνικής γλώσσας. Συνήθως έπαιζαν χωρίς μουσική συνοδεία, αλλά συχνά κουβαλούσαν ένα ραβδί το οποίο χτυπούσαν καθώς ερμήνευαν για να τους βοηθήσουν να κρατήσουν το σωστό μέτρο και το σωστό χρόνο.
Τα κείμενα έργων της πρώιμης ελληνικής εξάμετρης ποίησης που έχουν διασωθεί μέσα από τη χειρόγραφη παράδοση, συμπεριλαμβανομένης της Ιλιάδας, της Οδύσσειας και των διάφορων σωζόμενων θραυσμάτων των άλλων ποιημάτων του Επικού Κύκλου, παρουσιάζουν εντυπωσιακά τυποποιημένη γλώσσα, συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης χρήσης επιθέτων και διατυπωτικές φράσεις.
Πίσω στο 1930, ο θρυλικός κλασικός μελετητής Milman Parry προσδιόρισε αυτά τα χαρακτηριστικά ως σήμα κατατεθέν της προφορικής προέλευσής τους (Parry, «Studies in the Epic Technique of Oral Verse-Making: I. Homer and the Homeric Style», passim ).
Ο Πάρρυ έδειξε πειστικά ότι οι πρώιμοι αρχαίοι Έλληνες επικοί ποιητές δεν συνέθεταν τα ποιήματά τους γραπτώς ούτε τα απομνημόνευαν λέξη προς λέξη και δεν τα απήγγειλαν. Αντίθετα, σχεδίαζαν τα ποιήματά τους εκ των προτέρων μόνο σε περίγραμμα και στη συνέχεια αυτοσχεδίαζαν καθώς έπαιζαν, χρησιμοποιώντας εκτενώς παραδοσιακές φόρμουλες που είχαν παραδοθεί από γενιά σε γενιά για να συμπληρώσουν γραμμές. Έτσι, η ακριβής διατύπωση ενός έπους, ακόμη και η πλοκή, μπορεί να διαφέρει από τη μια παράσταση στην άλλη.
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η Ιλιάδα πιθανότατα έγινε λίγο-πολύ σταθερή σε κάτι που μοιάζει με τη μορφή με την οποία έχει περάσει μέχρι σήμερα κάπου γύρω στο δεύτερο τέταρτο του έβδομου αιώνα π.Χ. ή περίπου εκεί. Η Οδύσσεια πιθανότατα σταθεροποιήθηκε σε μια τέτοια μορφή λίγο αργότερα, γύρω στα μέσα του έβδομου αιώνα π.Χ.
Δεν υπάρχουν αρκετές σωζόμενες πληροφορίες για να προσδιοριστεί μια συγκεκριμένη, αξιόπιστη ημερομηνία για το πότε τα άλλα ποιήματα του «Επικού Κύκλου» καθηλώθηκαν σε κάτι που μοιάζει με τυπικές μορφές. Τούτου λεχθέντος, μπορούμε τουλάχιστον αόριστα να πούμε ότι πιθανότατα συνέβη κάποια στιγμή στον έβδομο, τον έκτο ή ίσως ακόμη και στις αρχές του πέμπτου αιώνα π.Χ.
Αν και πολλοί διαφορετικοί προφορικοί ποιητές σχεδόν σίγουρα συνέβαλαν στη διαμόρφωση όλων των ποιημάτων του «Επικού Κύκλου», πολλοί μελετητές (συμπεριλαμβανομένης εμού) θεωρούν πιθανό ότι ένας μόνο ποιητής είναι υπεύθυνος για τη διαμόρφωση της Ιλιάδας σε κάτι που μοιάζει με τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Ένας διαφορετικός ποιητής πιθανότατα έκανε το ίδιο για την Οδύσσεια. Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα εάν ένας μόνο ποιητής ήταν υπεύθυνος για τη διαμόρφωση των άλλων κυκλικών επών σε τυπικές μορφές, αλλά είναι μια πιθανή πιθανότητα.
Ομοίως είναι αδύνατο για κανέναν να γνωρίζει με βεβαιότητα πότε γράφτηκαν για πρώτη φορά στο σύνολό τους κάποια από τα ποιήματα του «Επικού Κύκλου». Η πιο πιθανή ημερομηνία μεταγραφής για την Ιλιάδα και την Οδύσσεια συγκεκριμένα, ωστόσο, είναι κάπου στο τελευταίο τέταρτο του έκτου αιώνα π.Χ. ή περίπου εκεί.
Αυτή είναι η ίδια περίοδος κατά την οποία όλα τα στοιχεία που είναι διαθέσιμα σήμερα δείχνουν ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια έγιναν για πρώτη φορά ευρέως γνωστές σε όλο τον ελληνικό κόσμο. πριν από τη δεκαετία του 520 π.Χ., και τα δύο αυτά έπη φαίνεται να ήταν σκοτεινά.
Να σημειωθεί ότι, παρόλο που οι Έλληνες αγγειογράφοι παρήγαγαν πολλές απεικονίσεις σκηνών μύθων που σχετίζονται με τον Τρωικό πόλεμο, οι πίνακες που συμφωνήθηκε να απεικονίζουν σκηνές που είναι συγκεκριμένες είτε για την Ιλιάδα είτε για την Οδύσσεια είναι σπάνιοι έως ανύπαρκτοι πριν από τη δεκαετία του 520 π.Χ. Μετά από αυτό το σημείο, όμως, τέτοιες σκηνές φαίνεται να έχουν γίνει γρήγορα πολύ πιο διαδεδομένες.
Ομοίως, σαφείς λογοτεχνικές αναφορές στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια είναι βασικά ανύπαρκτες πριν από τη δεκαετία του 520 π.Χ., αλλά ξαφνικά γίνονται άφθονες μετά από αυτό το σημείο (ή τουλάχιστον τόσο άφθονες όσο οι λογοτεχνικές αναφορές πριν από περισσότερα από 2.500 χρόνια).
Πρώιμες αναφορές για τα χαμένα κυκλικά έπη σε σωζόμενες αρχαίες πηγές
Τα άλλα ποιήματα που θεωρούνται ότι ανήκουν στον Επικό Κύκλο δεν απογειώθηκαν ποτέ με τον τρόπο που έκαναν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια. Οι άνθρωποι στον ελληνικό κόσμο γνώριζαν αυτά τα έπη, αλλά ποτέ δεν έγιναν πραγματικά δημοφιλή.
Η παλαιότερη σωζόμενη και ασφαλής αναφορά οποιουδήποτε από τα ποιήματα του κύκλου εκτός από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια προέρχεται από τον Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο από την Αλικαρνασσό (έζησε περίπου 484 – περ. 425 π.Χ.), ο οποίος αναφέρει πολύ σύντομα την Κύπρια στις Ιστορίες του.
«Αυτοί οι στίχοι και αυτό το απόσπασμα αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι η Κυπρία δεν είναι έργο του Ομήρου αλλά κάποιου άλλου. Διότι η Κυπρία αναφέρει ότι ο Αλέξανδρος [γνωστός και ως Πάρης] έφτασε στο Ίλιον [δηλαδή στην Τροία] με την Ελένη σε τρεις μέρες από τη Σπάρτη, έχοντας καλό άνεμο και απαλή θάλασσα. αλλά σύμφωνα με την Ιλιάδα , έφυγε από την πορεία του για να την φέρει».
Ο Ηρόδοτος πιθανότατα έγραψε αυτό το απόσπασμα κάπου στα τέλη της δεκαετίας του 430 ή στις αρχές του 420 π.Χ. Αυτό δείχνει ότι, τουλάχιστον στις αρχές του 420 π.Χ., ορισμένοι Έλληνες συγγραφείς γνώριζαν ήδη τουλάχιστον την Κυπρία. Αν και ο Ηρόδοτος αναφέρει μόνο την Κύπρια, είναι πολύ πιθανό (αλλά όχι βέβαιο) ότι όλα τα ποιήματα του λεγόμενου «Κύκλου» κυκλοφορούσαν με κάποια μορφή στην εποχή του.
Γράφοντας μερικές γενιές μετά τον Ηρόδοτο, ο Έλληνας φιλόσοφος Αριστοτέλης των Σταγείρων (έζησε 384 – 322 π.Χ.) στα Ποιητικά του 1459a –b επικρίνει την Κύπρια και τη Μικρή Ιλιάδα ότι είναι ασυγκεντρωμένες και διάχυτες στις πλοκές τους, αντιπαραβάλλοντάς τις ρητά με την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, την οποία περιγράφει ως πιο εστιασμένη.
Γράφει στα πρωτότυπα αρχαία ελληνικά:
“οἱ δ᾽ ἄλλοι περὶ ἕνα ποιοῦσι καὶ περὶ ἕνα χρόνον καὶ μίαν πρᾶξιν πολυμερῆ, οἷον ὁ τὰ Κύπρια ποιήσας καὶ τὴν μικρὰν Ἰλιάδα. τοιγαροῦν ἐκ μὲν Ἰλιάδος καὶ Ὀδυσσείας μία τραγῳδία ποιεῖται ἑκατέρας ἢ δύο μόναι, ἐκ δὲ Κυπρίων πολλαὶ καὶ τῆς μικρᾶς Ἰλιάδος πλέον ὀκτώ.”
Αυτό σημαίνει, σε δική μου μετάφραση:
«Μερικοί [ποιητές] συνθέτουν για έναν άνθρωπο και άλλοι για μια χρονική περίοδο και μια δράση με πολλά μέρη, όπως το είδος που έκανε την Κύπρια και τη Μικρή Ιλιάδα. Έτσι, από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια μπορεί να γίνει μια τραγωδία για τον καθένα ή δύο μόνοι, αλλά από την Κυπρία πολλές και από τη Μικρή Ιλιάδα περισσότερες από οκτώ!».
Η όψιμη, αναδρομική ομαδοποίηση αυτών των επών ως «Επικός Κύκλος»
Πρώιμες πηγές όπως ο Ηρόδοτος και ο Αριστοτέλης αναφέρονταν μόνο σε ποιήματα του Επικού Κύκλου μεμονωμένα και δεν εμφανίζουν καμία επίγνωση οποιασδήποτε ομαδοποίησης αυτών των ποιημάτων μαζί ως σύνολο. Κάποια στιγμή μετά την εποχή που έγραφαν αυτοί οι συγγραφείς, όμως, οι άνθρωποι άρχισαν να ομαδοποιούν τα κυκλικά ποιήματα μαζί ως σύνολο με βάση το κοινό τους θέμα του Τρωικού Πολέμου.
Τα πρώτα στοιχεία για αυτήν την ομαδοποίηση προέρχονται από τον Έλληνα συγγραφέα Αριστόξενο του Τάρα, ο οποίος άκμασε γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 330 π.Χ. και παραθέτει μια εναλλακτική εκδοχή του εναρκτήριου αποσπάσματος της Ιλιάδας που φαίνεται ότι είχε επιμεληθεί κάποιος για να το ενώσει με την Κύπρια. Ο διαπρεπής Βρετανός φιλόλογος Μ.Λ. Γουέστ υποστηρίζει ότι αυτό το απόσπασμα δείχνει ότι, την εποχή που έγραφε ο Αριστόξενος, κάποιοι πίστευαν ήδη ότι τα ποιήματα ανήκαν σε έναν συνεχή «κύκλο» (West, The Orphic Poems , 129).
Μερικές γενιές μετά τον Αριστόξενο, ο πρώιμος ελληνιστικός ποιητής Καλλίμαχος της Κυρήνης (έζησε γύρω στο 310 – περ. 240 π.Χ.) παραπονιέται στο Επίγραμμά του 28 (Pfeiffer): «ἐχθαίρω τὸ ποίημα τὸ κυκλικόν», που σημαίνει «μισώ το κυκλικό ποιήμα.” Ο μελετητής της πρώιμης ελληνικής εξάμετρης ποίησης Jonathan Burgess ερμηνεύει αυτό ως πιθανότατα αναφορά στον Επικό Κύκλο (Burgess, The Tradition of the Trojan War in Homer and the Epic Cycle , 15).
Οι πιο εκτενείς σωζόμενες πηγές πληροφοριών για τον «Επικό Κύκλο»
Αυτές οι περιστασιακές, αυθόρμητες αναφορές από γνωστούς αρχαίους Έλληνες συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Αριστοτέλης και ο Καλλίμαχος παρέχουν ανεκτίμητες πληροφορίες για τα χαμένα ποιήματα του Επικού Κύκλου, αλλά δεν είναι οι πιο εκτενείς σωζόμενες πηγές μας για το θέμα. Αντίθετα, οι πιο εκτενείς πηγές μας προέρχονται από συγγραφείς της πολύ μεταγενέστερης αρχαιότητας που είναι σκοτεινοί ή ανώνυμοι.
Συγκεκριμένα, κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (περίπου από το 27 π.Χ. – περ. 284 μ.Χ.), ένας σκοτεινός αρχαίος συγγραφέας ονόματι Πρόκλος έγραψε ένα έργο με τίτλο Χρεστομάθεια , στο οποίο συνοψίζει κάθε ποίημα του Επικού Κύκλου. Οι περιλήψεις του Πρόκλου έχουν διασωθεί μέχρι τις μέρες μας μέσω της συμπερίληψής τους ως αποσπασμάτων σε ορισμένα πρώιμα χειρόγραφα της Ιλιάδας, παρόλο που τα ποιήματα που συνοψίζει δεν έχουν. (Μπορείτε να διαβάσετε μια μετάφραση των περιλήψεών του στα σύγχρονα αγγλικά σε αυτόν τον σύνδεσμο .)
Εκτός από τον Πρόκλο, σημαντικό μέρος των πληροφοριών που κατέχουν σήμερα οι μελετητές για τα χαμένα κυκλικά έπη προέρχονται από τα σχολεία (ενικός: scholion ), τα οποία είναι αρχαία επιστημονικά σχόλια σε λογοτεχνικά κείμενα που οι μεσαιωνικοί γραφείς αντέγραφαν μερικές φορές στα περιθώρια των χειρογράφων αυτών των κειμένων ΄έως σήμερα.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό χειρόγραφο για τα αρχαία σχολεία είναι το Venetus A, ένα χειρόγραφο του κώδικα περγαμηνής που πιθανότατα αντιγράφηκε στη Βυζαντινή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περίπου τον δέκατο αιώνα μ.Χ. Αυτό το χειρόγραφο περιέχει το πλήρες κείμενο της Ιλιάδας στα πρωτότυπα αρχαία ελληνικά μαζί με πολλαπλά στρώματα εκτεταμένων σχολείων, που γεμίζουν τα περισσότερα περιθώρια του χειρογράφου, και αποσπάσματα των περιλήψεων του Επικού Κύκλου από τη Χρεστομάθεια του Πρόκλου.
Τι αφορούσαν τα χαμένα κυκλικά έπη (σύμφωνα με τις σωζόμενες περιλήψεις)
Βασισμένοι σε σωζόμενα θραύσματα, σχόλια γνωστών αρχαίων συγγραφέων, περιλήψεις του Πρόκλου και μεταγενέστερα σχολεία, οι μελετητές σήμερα έχουν γενικά μια καλή εντύπωση για το ποια ήταν η συνολική πλοκή των χαμένων ποιημάτων του Επικού Κύκλου και ποια μυθικά γεγονότα κάλυψαν το καθένα. Ακολουθεί μια πολύ σύντομη επισκόπηση του τι μας λένε οι σωζόμενες περιλήψεις:
Η Κύπρια , το μεγαλύτερο από τα χαμένα κυκλικά ποιήματα, κάλυψε βασικά ολόκληρη τη μυθική ιστορία του Τρωικού Πολέμου από τους πρώτους σπόρους της σύγκρουσης μέχρι την αρχή της Ιλιάδας, συμπεριλαμβανομένου του γάμου του Πηλέα και της Θέτιδας, του διαγωνισμού του Πάρη, της αποπλάνησης της Ελένης από τον Πάρη, της συγκέντρωσης των Αχαϊκών δυνάμεων, της θυσίας από τον Αγαμέμνονα της κόρης του Ιφιγένειας στην Άρτεμη στην Αυλίδα, της άφιξης του αχαϊκού στρατού στην Τροία και τα γεγονότα της πρώτης δεκαετίας του Τρωικού Πολέμου.
Η Αιθιόπη κάλυψε μυθικά γεγονότα αμέσως μετά την κηδεία του Έκτορα, συμπεριλαμβανομένης της άφιξης της Πενθεσίλειας (συμμάχου των Τρώων) και του στρατού της από πολεμιστές των Αμαζόνων, τη δολοφονία της από τον Αχιλλέα, την άφιξη του Μέμνονα (άλλος σύμμαχος των Τρώων) και ο στρατός του των Αιθίοπων, ο φόνος του από τον Αχιλλέα και τέλος ο θάνατος του ίδιου του Αχιλλέα.
Η Μικρή Ιλιάδα κάλυψε διάφορα γεγονότα από τον θάνατο του Αχιλλέα μέχρι την πτώση της Τροίας, συμπεριλαμβανομένου του αγώνα μεταξύ του Οδυσσέα και του Αία για τα όπλα και τις πανοπλίες του Αχιλλέα, την τρέλα του Αία όταν έχασε τον αγώνα, την επακόλουθη αυτοκτονία του και την κηδεία του Οδυσσέα και Διομήδη. Ακόμη την επίσκεψη στο νησί της Λήμνου για την ανάκτηση του συντρόφου τους Φιλοκτήτη (όπου τον είχαν εγκαταλείψει δέκα χρόνια νωρίτερα), το φόνο του Πάρη από τον Φιλοκτήτη, τον νέο γάμο της Ελένης με τον αδελφό του Πάρη Δηίφοβο, την εισαγωγή του γιου του Αχιλλέα Νεοπτόλεμου στη σύγκρουση, τον Οδυσσέας και τον Διομήτη. Το Παλλάδιο (ιερό λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς) από την Τροία και την κατασκευή του Δούρειου ίππου.
Η Ιλίου Πέρσις ή Λήξη της Τροίας κάλυψε τους Τρώες φέρνοντας τον Δούρειο Ίππο στην πόλη, οι Αχαιοί βγαίνοντας από το άλογο τη νύχτα για να σφάξουν βάναυσα όλους τους Τρώες και να κάψουν την πόλη ολοσχερώς, και το μοίρασμα των λαφύρων τους μετά.
Οι Nostoi ή Homecomings κάλυψαν την ιστορία του πώς επέστρεψαν στην πατρίδα τους όλοι οι Αχαιοί πολεμιστές εκτός από τον Οδυσσέα και τις διάφορες περιπέτειες που συνάντησαν κατά την επιστροφή τους.
Η Τηλεγόνεια, το τελευταίο ποίημα του κύκλου, που διαδραματίστηκε πολύ μετά την ολοκλήρωση της Οδύσσειας, κάλυψε την ιστορία του τραγικού θανάτου του Οδυσσέα σε μεγάλη ηλικία στα χέρια του ίδιου του γιου του Τηλέγονου.
(σ.HJ. Γιος του Οδυσσέα και της Κίρκης (ή της θεάς Αφροδίτης). Αυτός ο Τηλέγονος αναφέρεται ότι ίδρυσε την πόλη Πραίνεστο (τη σημερινή Παλεστρίνα). Ο Τηλέγονος δεν αναφέρεται από τον Όμηρο, αλλά από τον Ησίοδο. Μόλις ο Τηλέγονος ενηλικιώθηκε, η Κίρκη τον έστειλε να βρει τον πατέρα του Οδυσσέα, που είχε επιστρέψει πια στην Ιθάκη. Εκείνη την εποχή ο Τειρεσίας είχε βγάλει χρησμό στον Οδυσσέα ότι θα πεθάνει «εξ αλός» (που εξηγείται με δύο τρόπους: είτε «θα πεθάνει έξω από τη θάλασσα» είτε «από τη θάλασσα»). Εντωμεταξύ, αν και ο Τηλέγονος έφθασε στην Ιθάκη, άρχισε να λεηλατεί το νησί για να ταΐσει το πλήρωμά του, νομίζοντας ότι ήταν η Κέρκυρα. Ο Οδυσσέας και ο γιος του Τηλέμαχος έσπευσαν να υπερασπιστούν την πόλη τους, οπότε ο Τηλέγονος σκότωσε άθελά του τον ίδιο του τον πατέρα, του οποίου το πρόσωπο δεν είχε αντικρύσει ποτέ στη ζωή του. Επιβεβαιώνοντας τον χρησμό, ο Τηλέγονος είχε σκοτώσει τον Οδυσσέα με δόρυ που η αιχμή του ήταν το δηλητηριώδες κεντρί («άκανθα») της ουράς ενός σαλαχιού.)
Τα χαμένα ποιήματα του Επικού Κύκλου βασίζονταν στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια;
Παρά τις πολύτιμες πληροφορίες που παρέχουν οι περιλήψεις του Πρόκλου και άλλες πηγές, πολλές πτυχές των χαμένων ποιημάτων του Επικού Κύκλου παραμένουν αμφισβητούμενες μεταξύ των μελετητών, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσον βασίζονταν στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
Οι σωζόμενες περιλήψεις αφήνουν την εντύπωση ότι κάθε έπος ξεκίνησε ακριβώς ή σχεδόν ακριβώς από εκεί που σταμάτησε το προηγούμενο, με λίγες χρονολογικές επικαλύψεις. Εξαιτίας αυτού, πολλοί μελετητές υποστήριξαν ότι τα χαμένα έπη συντέθηκαν αργότερα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια από ποιητές που τα γνώριζαν και προσπαθούσαν συνειδητά να τα μιμηθούν.
Ο Burgess, ωστόσο, υποστηρίζει ότι τα χαμένα κυκλικά ποιήματα δεν τελείωσαν αρχικά και δεν ξεχώρισαν το ένα από το άλλο τόσο τακτοποιημένα όσο υποδηλώνουν οι περιλήψεις και επομένως δεν βασίζονταν απαραίτητα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια ή το ένα στο άλλο.
Αντίθετα, υποστηρίζει ότι οι περιλήψεις του Πρόκλου βασίζονται σε όψιμα κείμενα του Επικού Κύκλου που κάποιος είχε σκόπιμα «κόψει» για να τα κάνει να ταιριάζουν πιο απρόσκοπτα μεταξύ τους (Burgess, «The Non-Homeric Cypria», passim ; The Tradition of the Trojan War in Όμηρος και ο επικός κύκλος , passim ).
Πηγή: hellasjournal
0
