Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι συνέβαινε στον Καστά κατά τα αρχαία χρόνια, θα πρέπει να θυμόμαστε πως από τα ομηρικά χρόνια υπήρχε μια οργανική συνέχεια.
Όλα τα προηγούμενα σύμβολα της λατρείας αφομοιώνονταν με τρόπο ώστε να δημιουργείται μία ομαλή και απολύτως εναρμονισμένη μετάβαση από τη μία εποχή στην επόμενη.
Πώς μεταφράζεται όμως αυτή η μετάβαση, στην συγκεκριμένη περίπτωση;
Γνωρίζουμε πως ο Ρήσος αποτελούσε για την ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου, ειδικότερα όμως για την Αμφίπολη έναν σημαντικό ήρωα.
Κατά την ίδρυση της πόλης από τους Αθηναίους, «επεστράφησαν» από την Τροία το ιερό λείψανό του πάνω σε «χλαμύδα πορφυράν» δια του οικιστή Άγνωνα και ενταφιάστηκε στην κορυφή ενός λόφου, δίπλα από το Στρυμόνα, ενώ ακριβώς απέναντι από το μνημείο που του ανήγειραν, έφτιαξαν έναν βωμό, που τον αφιέρωσαν στην μητέρα του.
Στο ιερό που του αφιερώθηκε έδινε χρησμούς μια γυναίκα ως «προμάντιδα», δηλαδή ως Πυθία. Έτσι στο λόφο Καστά, ενώ προϋπήρχε προϊστορικό νεκροταφείο της Εποχής του Σιδήρου, κατασκευάστηκε ένας τάφος που περιείχε δευτερογενείς ταφές επιφανών ατόμων, οι οποίες συνδέονται μεν με την ιστορία και τη παράδοση της βασιλικής μακεδονικής οικογένειας, ακολουθούσαν ωστόσο ένα «πρωτόκολλο» χρήσης του ιερού τόπου:
Το μνημείο - ηρώο λοιπόν του Ηφαιστίωνα, λειτουργούσε ταυτόχρονα και ως μαντείο, διατηρώντας την παράδοση αιώνων που λατρεύονταν στο σημείο αυτό.
Σημαντική ιέρεια της εποχής ήταν η Ολυμπιάδα, η οποία και ιερουργούσε μέσα σ΄ αυτόν το χώρο αλλά χρησμοδοτούσε παράλληλα, ως άλλη Πυθία του ιερού του Ρήσου.
Ο γυναικείος σκελετός ηλικίας περίπου 60 χρόνων, που βρέθηκε μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο, μαζί με τα άλλα οστά, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ανήκει στην Ολυμπιάδα, μετά από ένα όμως τραγικό παιχνίδι της μοίρας.
Όλα αυτά διαδραματίζονται και χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου πχ αιώνα και αποκτούν ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον, μέσα από μια προσεγμένη προσέγγιση της ανασκαφικής ομάδας.
Ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής μελετώντας τις οικοδομικές φάσεις του Μακεδονικού μνημείου της Αμφίπολης θεωρεί σημαντικότερη τη στιγμή κατά την οποία αποξηλώθηκε το τμήμα του δαπέδου σφράγισης του τρίτου θαλάμου όπου μέσα στον κιβωτιόσχημο τάφο με τις δευτερογενείς ταφές τοποθετήθηκαν και τα οστά της 60χρονης γυναίκας ενώ στη συνέχεια μπήκε η Μακεδονική θύρα που σφράγισε το χώρο.
Την ιερότητα του συγκεκριμένου χώρου και του άβατου συμβόλιζε η μαρμάρινη στήλη με το φίδι γύρω από ένα κορμό δένδρου όπου ταυτοποιήθηκε και το ακριβές σημείο της.
«Το σώμα της 60χρονης γυναίκας ερίφθη όπως ήταν στον κιβωτιόσχημο και ακολούθησε επίχωση μέχρι τη στάθμη του πώρινου δαπέδου και η σφράγιση του χώρου με την μαρμάρινη θύρα» υπογραμμίζει ο Μιχάλης Λεφαντζής ενώ αποκωδικοποιώντας τη γραπτή ζωφόρο υποστηρίζει ότι οι έως τότε λατρευτικές τελετουργίες μεταφέρθηκαν στον δεύτερο θάλαμο όπου εκεί υπάρχει το ψηφιδωτό δάπεδο.
«Η εντατική και μακροχρόνια χρήση του χώρου πέραν των βραχύβιων ταφικών εθίμων, φαίνεται στο μεσαίο τμήμα του βοτσαλωτού δαπέδου πλησίον της κλίμακας, όπου υπάρχει φθαρμένη περιοχή με απώλεια βοτσάλων. Τοποθετήθηκε τελετουργικό σκεύος στο κυκλικό άνοιγμα που διανοίχθηκε στο βοτσαλωτό.
Η γραπτή ζωφόρος στην οποία πρωταγωνιστούν δελφικοί τρίποδες ανάμεσα στις υπό διερεύνηση σκηνές, είναι η σημαντικότερη μαρτυρία αυτής της ιστορικής επέμβασης υποδηλώνοντας και την αρχική χρήση του λατρευτικού αυτού χώρου ως ηρώου και χρηστηρίου, ως χώρου σχεδιασμένου να λειτουργείται από μια σημαντική ιέρεια διαθέτοντας δευτερογενείς τελετουργικές ταφές με σκοπό την χρησμοδοσία".
Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του πρώτου θαλάμου σημειώνει για το χρωματιστό δάπεδο.
«Αποτελείται από λατύπη μαρμάρου και κονίαμα έντονα ερυθρό. Στο μέσο περίπου του δαπέδου, σώζεται διαμορφωμένο πλαίσιο από την λατύπη μαρμάρου διαστάσεων 0,75Χ0,95μ. ενταγμένο σε αυτό, για την τοποθέτηση βάθρου ή πλίνθου ενός γλυπτού στην θέση αυτή».
Ένα άλλο σημείο στο οποίο δίνει έμφαση ο κύριος Λεφαντζής βρίσκεται στο δάπεδο με τους ρόμβους εκεί που συνδέονται με τα σκαλοπάτια της εισόδου ενώ λίγα μέτρα υψηλότερα βρίσκονται οι σφίγγες.
«Στην δυτική πλευρά του βοτσαλωτού δαπέδου του οποίου τα δύο πλευρικά τμήματα διέθεταν ρόμβους και το μεσαίο τετράγωνα, σώζεται βάθυνση για την τοποθέτηση αποθέτη ή λουτήρα και δίπλα σε αυτόν, τράπεζας προσφορών, στο πλαίσιο της λατρευτικής χρήσης του χώρου».
Μελετώντας τον δεύτερο θάλαμο σημειώνει ότι η Μακεδονική θύρα τοποθετήθηκε σε μια συγκεκριμένη στιγμή και μετά από εκτεταμένη χρήση κρίθηκε αναγκαίο να γίνουν επισκευές για να ενισχυθούν στατικά προβλήματα του χώρου.
«Σε αυτό, συντείνουν και οι επεμβάσεις στο τύμπανο του θυραίου τοίχου, όπου τα δύο πλευρικά τμήματά του είναι της αρχικής κατασκευής, ενώ το μεσαίο ξαναχτίστηκε κατά την μεταλλαγή του περιθυρώματος έτσι ώστε να τοποθετηθούν μακρύτερα κομμάτια υπέρθυρων και τα μαρμάρινα θυρόφυλλα.
Η θύρα εμφανίζεται να είναι εν χρήσει για μεγάλο διάστημα, ενώ κάποια στιγμή τα φύλλα της σφραγίζονται στην στάθμη επαφής με το υπέρθυρο, με γόμφους οι οποίοι σώζονται ακόμη.
Η αποτελεσματική στήριξη της θύρας επετεύχθη με τον διπλασιασμό του πάχους του θυραίου τοίχου με τα τεμάχια μαρμάρου, και την αντιστήριξή τους με τους πλευρικούς. Ελλείψει άλλης έδρασης, αφού απλώς ακουμπούν στο δάπεδο, κατασκευάζεται η μαρμάρινη οροφή για την αποφυγή αστοχιών, συνδεόμενη με το αντίθημα του γείσου πάνω από τις κόρες.
Όλο αυτό έγινε αρκετά βιαστικά όπως φαίνεται, γιατί από τα νέα φορτία υπήρξε καθίζηση. Έτσι, αφού τα τμήματα της οροφής έπρεπε να είναι στην ίδια στάθμη, η υψομετρική διαφορά των 8 εκατοστών διορθώθηκε από τα τμήματα της ζωφόρου, τα οποία έχουν διαφορετικά ύψη μεταξύ τους, από ανατολάς προς δυσμάς».
Ο κύριος Λεφαντζής επισημαίνει για μια ακόμη φορά ότι η θολωτή κατασκευή είναι ενιαία και ότι ο ιερός χώρος του τύμβου Καστά περιχαρακώθηκε με τον περίβολο ενώ στη συνέχεια στην κορυφή τοποθετήθηκε το ταφικό σήμα, σύμβολο των μακεδόνων.
«Βάση μετρήσεων η καμάρα κατασκευάσθηκε στο τελευταίο 4ο του 4ου πχ αιώνα, δηλαδή 320 με 300 πχ, που αυτό μας υποδηλώνει την κατασκευή του ταφικού μνημείου τουλάχιστον, για να μην πω και τα υπόλοιπα».
Περιγράφοντας τη ζωφόρο του λέοντα που βρέθηκε κατά τη διάρκεια των ανασκαφών σημειώνει:
«Η θεματολογία της ζωφόρου είναι μακεδονική με πεζέταιρους, με στρατιώτη που δεν μπορεί να είναι μετά το τέλος του 4ου αιώνα, σε επίπεδο τυπολογίας όπλων και διαφωνώ ριζικά με αυτά που λέγονται».
Πριν από τρία περίπου χρόνια είχε ταυτίσει το λέοντα της Αμφίπολης με τον τύμβο Καστά.
«Το λιοντάρι είναι 4ου αιώνα και είναι χρονολογημένο από τους καλύτερους αρχαιολόγους, έτσι λοιπόν το βάθρο δεν μπορεί να είναι του 2ου αιώνα. Αυτό δεν γίνεται».
Αναφερόμενος σε συγκριτικά στοιχεία με άλλα μνημεία υπογραμμίζει:
"Τα μετρικά στοιχεία είναι αψεγάδιαστα. Στο συγκεκριμένο μνημείο ο περίβολος μοιάζει πάρα πολύ με το ιερό που έχουμε στη Σαμοθράκη και τις περιτένειες και επειδή εκείνο είναι χρονολογημένο στα τέλη του 4ου αιώνα πχ να μη μας αναγκάσουν να μιλήσουμε για συγκριτικά στοιχεία».
Απαντώντας στην κριτική οκτώ συγκεκριμένων συναδέλφων του που ασκήθηκε μέσα στο Αρχαιολογικό Συνέδριο Θεσσαλονίκης, δείχνει κατανόηση:
«Το μνημείο είναι τυπολογικά άγνωστο , δεν έχουμε ανάλογα του και γι αυτό το λόγο υπάρχουν και όλες αυτές οι προβληματικές που εμφανίζονται κατά καιρούς. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν μνημεία στα οποία η ονοματολογία δίνει και παίρνει.
Για παράδειγμα εδώ και πολλά χρόνια ο τάφος του Αγαμέμνονα… δεν είναι το τάφος του Αγαμέμνονα !Εδώ μάλιστα αμφισβητείται ακόμη και ο τάφος του Φιλίππου του Β».
Ο Μιχάλης Λεφαντζής θεωρεί βέβαιο ότι η συζήτηση για τον τύμβο Καστά βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο μέσα στο πεδίο της επιστημονικής κοινότητας και θα έχει μεγάλη διάρκεια.
«Από δω και πέρα ξεκινάει η κουβέντα για το μνημείο αλλά κεκλισμένων των θυρών μέσα στον ακαδημαϊκό χώρο. Δεν υπάρχουν συναισθηματισμοί . Οι έρευνες θα διαρκέσουν πολλά χρόνια. Υπάρχουν πράγματα που δεν λέγονται μπροστά στις κάμερες αλλά μέσα στο χώρο του συνεδρίου, εκεί πρέπει να λέγονται».
Τέλος ο αρχιτέκτονας αφήνει να εννοηθεί ότι η ανασκαφή της Αμφίπολης έχει να δώσει πολλά ακόμη στοιχεία.
«Όσον αφορά την αρχαία τοπογραφία της περιοχής μέχρι που πήγα στην Αμφίπολη τα κομμάτια του περιβόλου ήταν εκεί, 100 χρόνια διάσπαρτα στο λέοντα ,και είμαστε οι πρώτοι που είδαμε ότι τα κομμάτια αυτά ταιριάζουν στον περίβολο. Αυτό σημαίνει ότι και άλλα πράγματα αρκετά χειροπιαστά θα ειπωθούν στο μέλλον. Θέλει υπομονή».
του Γιώργου Ροδάκογλου
Πηγή: thousandnews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου